'Luồng điện Tháng Tám' trên quê hương cách mạng (bài 3): Nhóm đặc nhiệm Con Nai trong đoàn quân giải phóng

Thực hiện Quân lệnh số 1 của ủy ban Khởi nghĩa, trong đoàn quân tiến về giành chính quyền ở Thái Nguyên, mở đường tiến về Hà Nội ngoài tổng chỉ huy Võ Nguyên Giáp, Đàm Quang Trung còn có nhóm Con Nai (The Deer Team) một toán đặc nhiệm của Cơ quan Tình báo chiến lược Mỹ mà ít người biết đến.

Nhóm Con Nai chụp ảnh cùng Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp, tháng 8-1945. Ảnh: T.L

Khi viết bài, tôi xác định: Muốn biết kỹ, hiểu về lực lượng này, phải trở về sân bay quốc tế Lũng Cò, từ đó nắm thêm tư liệu về Biệt đội Con Nai - OSS, Đại đội Việt - Mỹ, rồi phải về Minh Thanh, ở đó, ngoài những lưu giữ về sân bay quốc tế Lũng Cò còn có Di tích Nha Công an Trung ương và nghe lời kể của cựu đại tá Nguyễn Huy Văn (Kim Sơn).

Vậy là sáng ngày 17/7/2025, chúng tôi chạy xe từ Thái Nguyên, hành trình ngược lại với hành trình đoàn quân tiến về giải phóng Thái Nguyên, giành chính quyền tại Thủ đô Hà Nội (như nhật ký của sĩ quan Biệt đội Con Nai - OSS Allson Kent Thomas ghi) 80 năm trước…

Câu chuyện thế này: Giữa Thế chiến lần thứ hai, phe Đồng Minh chống phát xít đã phát triển rộng. Đoàn không quân 14 của Đồng Minh (do Mỹ đảm trách) đồn trú tại Côn Minh (Vân Nam - Trung Quốc) hoạt động chống Nhật mạnh mẽ.

Đầu năm 1945, máy bay của Đoàn 14 do Trung uý Sam lái bị phòng không Nhật bắn rơi và nhảy dù xuống Hòa An - Cao Bằng. Du kích Việt Minh nuôi dưỡng và báo cáo sự việc lên Bác Hồ. Do nắm được ý muốn quan hệ với Việt Minh của tướng Senon, Tư lệnh Đoàn không quân 14, Bác Hồ trực tiếp đưa viên phi công Sam sang trao trả.

Ngày 29/3/1945, tại Côn Minh đã diễn ra cuộc gặp, hội đàm giữa đại diện Việt Minh là Bác Hồ và đại diện Đồng Minh là tướng Senon. Trong thỏa thuận có việc Mỹ đưa chuyên gia sang giúp Việt Minh huấn luyện quân sự cũng như cung cấp vũ khí, điện đài cho Việt Minh. Việc xây dựng sân bay để bảo đảm liên lạc và tiếp tế cũng được bàn và quyết định…

Trưa 21/5/1945, Bác về đến Tân Trào. Đầu tháng 6, Bác giao đồng chí Lê Giản (sau này làm Giám đốc Việt Nam Công an vụ) và Đàm Quang Trung (sau này là Phó Chủ tịch nước) chọn địa điểm để xây dựng sân bay cấp tốc. Lũng Cò là một dải ruộng cao bên dòng suối rộng 4ha, ở gần đó là bản Na Đon hơn chục nóc nhà. 200 dân công từ các xã Thanh La, Trung Yên, Tân Trào, Tú Trạc về đây phát dọn, san gạt, đầm nén…

Sân bay hoàn thành nhanh chóng với chiều dài 400m và rộng 20m, đủ cho loại máy bay quân sự L5 U.S Air Force cất, hạ cánh. Chuyến hạ cánh đầu mang theo thuốc men, vũ khí được đông đảo cán bộ và nhân dân chào đón với khẩu hiệu được hô vang: Việt Minh và Đồng Minh hợp tác chống Nhật.

Bác Hồ đến ở Lũng Cò 10 ngày cuối tháng 7-1945 để chỉ đạo việc đón tiếp và làm việc với 8 nhân viên, sĩ quan Mỹ trong lực lượng Đồng Minh. Sân bay Lũng Cò lúc này còn giúp Thái Nguyên một việc làm lịch sử… Ngoài các đội Cứu quốc quân, Du kích quân, Thái Nguyên còn có Trung đội Giải phóng quân Phạm Hồng Thái hoạt động từ năm 1940 trên sườn Đông Tam Đảo thuộc xã Quân Chu, Cát Nê, huyện Đại Từ.

Đại tá Nguyễn Huy Văn (Kim Sơn) đội viên của Đội, năm nay ngót trăm tuổi, kể lại: Thực hiện chỉ thị của các đồng chí Chu Văn Tấn, Ngô Nhị Quý, Lê Trung Đình, ngày 19/7/1945, Trung đội Giải phóng quân Phạm Hồng Thái vượt sang bên sườn Tây đánh đồn Tam Đảo, giải cứu hơn 100 tù nhân Pháp và thường phạm do Nhật giam giữ. Số tù nhân là sĩ quan Pháp được đưa lên Sân bay Lũng Cò về Pháp, vũ khí, khí tài trang bị cho Việt Minh tại Tân Trào.

Nhật ký Biệt đội Con Nai- OSS viết: “Ngày 31/7/1945, Quân đội Việt Minh thuộc Đội Giải phóng quân Phạm Hồng Thái dưới sự chỉ huy của ông Thạch Sơn (Nguyễn Huy Minh) từ căn cứ Quân Chu (Đại Từ) đã tấn công đồn Nhật, giải phóng Tam Đảo, thành lập chính quyền cách mạng, giải cứu nhiều người Pháp, trong đó có vợ chồng Giáo sư Bécna. Chiến lợi phẩm, vũ khí, điện đài, máy chữ… được đưa về Tân Trào trang bị cho bộ đội Việt Minh, người thì được đưa ra nước ngoài từ Sân bay Lũng Cò…”.

Nhật ký Biệt đội Con Nai - OSS do chính thiếu tá Đội trưởng Allison Kent Thomas ghi: “Ngày 16/7/1945, những người có tên sau đây tự sẵn sàng cho nhảy dù: Thiếu tá Thomas, Trung uý Mongpho; Trung sĩ Đen-xki, Trung sĩ Logots, Binh nhất Pruynie và Trung sĩ Phacs. Chúng tôi nhảy dù xuống Tân Trào và được ông Lê Giản lãnh đạo công an và ông Đàm Quang Trung cùng khoảng 200 chiến sĩ đón. Qua nhiều cánh rừng, qua một cổng trào bằng tre, khẩu hiệu bằng tiếng Anh “Hoan nghênh các người bạn Mỹ của chúng tôi”…

Các ngày 27, 28, 29/7/1945, Thiếu tá Thomas, Binh nhất Pruynie cùng 6 người của Việt Minh thị sát tuyến đường đi Thái Nguyên, đường số 3 Thái Nguyên đi Hà Nội và khu vực Chợ Chu, nơi lính Nhật đồn trú.

Đặc biệt, từ ngày 1 đến ngày 6/8/1945, những sĩ quan Đồng Minh cùng Việt Minh thành lập và huấn luyện cho Đại đội Việt - Mỹ (Đại đội do đồng chí Đàm Quang Trung làm Đại đội trưởng và Thiếu tá Thomas làm Tham mưu trưởng). Cách mạng Tháng Tám bùng nổ, ngày 16/8/1945, những người lính Đồng Minh cùng Đại đội Việt - Mỹ rời Tân Trào sang giải phóng Thái Nguyên và tiến về Hà Nội.

(Còn nữa)